Het bodem(voor)recht staat al lange tijd ter discussie. De overheid werkt momenteel aan een nieuwe visie over dit verouderde recht. Eind 2024 hield het Ministerie van Financiën daarom een internetconsultatie, zodat verschillende instanties konden reageren op dit onderwerp. De meeste partijen pleiten voor afschaffing. Maar waarom, en wat is het bodem(voor)recht precies?

Bodemvoorrecht

Het bodemvoorrecht geeft de belastingdienst voorrang op alle bodemzaken van een belastingschuldige. Zelfs boven pandrechten of eigendomsrechten van bijvoorbeeld een leasemaatschappij. Bodemzaken zijn roerende zaken die zich op het moment van beslaglegging op de bodem van belastingschuldige bevinden. Denk aan productiemiddelen, zoals machines en inventaris. Dit raakt vooral sectoren waar veel productiemiddelen via leasing worden gefinancierd, zoals de maakindustrie, datacenters en agrarische bedrijven.

Pleidooi voor afschaffing

Leasing Nederland, de branchevereniging voor in Nederland gevestigde leasemaatschappijen die in equipmentlease doen, heeft eind 2024 hun zienswijze op dit onderwerp uitgebracht. Wij zijn het volledig eens met hun visie voor afschaffing van het bodemvoorrecht en lichten enkele kernpunten toe:

1. Oneerlijke verdeling van faillissementsopbrengsten
   In faillissementssituaties vallen bodemzaken automatisch onder het bodemvoorrecht. Een curator oefent de rechten van de belastingdienst uit, maar het salaris van de curator wordt ook betaald uit de opbrengst van de bodemzaken. Dit betekent dat slechts een beperkt deel van de opbrengst daadwerkelijk naar de belastingdienst of preferente schuldeisers, zoals leasemaatschappijen, gaat.
2. Aantasting zekerheidsrecht financiers
   Binnen het MKB, maar ook de agrarische sector, is het eigenlijk een buitenproportionele belemmering. Het brengt financiers in een juridisch onzekere positie en vormt een ernstige inbreuk op het eigendomsrecht. De regelgeving rondom bodemvoorrecht is ook zeer complex, waardoor het contractueel lastig is om zaken waterdicht te krijgen. 
3. Geen bewezen meerwaarde
   De belastingdienst heeft nooit cijfermatig aangetoond wat de opbrengsten van het bodemvoorrecht voor het Rijk zijn. In de praktijk blijkt dat de opbrengsten vaak grotendeels door de boedel heenlopen, waardoor het een oneigenlijke bron van middelen is om het salaris van de curator te dekken.
4. Verschil met Europese regelgeving
   Het bodemvoorrecht past niet binnen een uniforme Europese insolventieregeling, wat betekent dat Nederland op dit punt niet overeenkomt met de rest van Europa.
5. Negatief effect op het vestigingsklimaat
   Door de werking van het bodemvoorrecht hebben Nederlandse bedrijven een concurrentienadeel ten opzichte van andere landen. Dit belemmert investeringen en tast het vestigingsklimaat aan.

Conclusie

De argumenten tegen het bodemvoorrecht laten zien dat het financiering belemmert, het eigendomsrecht schaadt en een nauwelijks bewezen economische meerwaarde heeft. Daarom heeft integrale afschaffing de voorkeur. Dit beschermt financiers en voorkomt onnodige belemmeringen voor het MKB.

Het Ministerie van Financiën zal in de eerste helft van 2025 de kamer informeren over de uitkomst van de consultatie en vervolgens een beleidsrichting uitbrengen. Wij hopen dat dit eindelijk zal leiden tot de afschaffing van dit verouderde voorrecht.